Ballıbabagiller familyasındandır. Kekik olarak da bilinir, ancak bildiğimiz kekik değildir.
{Origanum, Yunancgda “dağ” anlamına gelen oros ile “keyif, neşe” ya da “süs” anlamına gelen ganos sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. “Dağın keyfi”, “dağın neşesi” ya da “dağın süsü”!
Mercanköşk sözcüğü Farsça merzengûş sözcüğünden dönüşmedir. Farsçada merzen fare, gûş de kulak demektir.)
İzmir mercanköşkü (O. onites): Türkçede Bilyalı kekik, Kekik, izmir kekiği, Peynir kekiği, Ak kekik, Taş kekiği (Elmalı) gibi adları da vardır. http://www.drmavinokta.net
60 cm boyunda, 50 cm genişliğindedir. Kırmızı bir gövdenin çevresine toplanmış, güçlü kokulu, ipeksi, gri-yeşil, güzel yapraklarını kışın dökmez. Yoğun yuvarlak biçimde dallanmıştır. Haziran-ağustos aylarında sap uçlarında beyaz ya da pembemsi yoğun çiçekler açar.
Anayurdu Türkiye, Yunanistan ve Hırvatistan’dır. Kuraklığa çok dayanıklıdır. Kokulu bitkiler bahçesinde topluluk halinde değerlendirilir.
Ege dağlarından toplanıp yurtdışına satılmaktadır. Son dönemlerde kültür yoluyla üretimine başlanmıştır. Tohumlar ilkbaharda sürülmüş dizilerin içine ekilir, çıkan filizler arasında 30-45 cm aralık bırakılır.
Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünce satılan kaliteli tohumlardan elde edilen yüksek verimli ve yağ oranı yüksek bitkiler sayesinde bu alanda tarımsal çalışmalar gittikçe bir ivme kazanmaktadır.
Marcanköşkü evlerde yetiştirmek de mümkündür.
İstanbul mercanköşkü (O. heradeoticum): Türkçede Eşek kekiği de denir. Ayrıca sadece “Mercanköşk” olarak da adlandırılır.
40-50 cm boyunda, 50 cm enindedir. Güçlü kokulu yeşil yapraklarının birazını kışın döker. İyi bir yer örtücü olarak bolca kök sürgünü verir. Haziran-temmuz aylarında yaprakların koltuklarında beyaz çiçekler açar.
Anayurdu Türkiye, Yunanistan ve Sardunya adaşıdır. Kuraklığa çok dayanıklıdır. Kokulu bitkiler bahçesinde yer örtücü, bordur ya da topluluk halinde değerlendirilir.
Bu iki yaygın tür dışında O. vulgare (Kekikotu), O. sipyleum (Güveyotu) vb birçok mercanköşk türü vardır.
Yunan mitolojisine göre Kıbrıs kralının hizmetçisi Amarakos bir gün çok değerli bir ŞİŞe kokuyu çalar. Cezalandırılmamak için kaçar. Ama tanrılar onu yabani bir mercanköşküne çevirirler. Bitkinin güzel kokmasının nedeni budur.
Eski Yunanlılar ve Romalılar mercanköşkünü parfüm olarak, mikrop kırıcı olarak ve yiyecekleri koruyucu olarak kullanmışlardır. Mitolojik inançlara göre bir mezarda mercanköşk biterse ölü bir türlü rahat edemezmiş, o yüzden onu mezardan koparmak, yok etmek gerekir. Mitolojiye göre bahçesinde ilk mercanköşkünü Latin tanrıçası Venüs yetiştirmiştir. (Venüs Afrodit’in Latin kültüründeki karşılığı.)
Aristotales’e (JÖ 384-322) göre bitki, hayvan zehirlenmelerine bire birdir. 16. yy’da başta veba olmak üzere insanlar salgın hastalıklara karşı yanlarında mercanköşk taşırlarmış.
İngiltere’de genç kızlar müstakbel sevgililerini seçmek için Aziz Luc gününde mercanköşk, kekik ve peiin otundan bir karışımla banyo yapar gece rüyalarında kimi görürlerse onunla evleneceklerine inanırlarmış. http://www.drmavinokta.net
Mercanköşk ve Mercanköşkün Faydaları
Mercanköşk hem bir baharat, hem de şifalı bir bitkidir. Kuru otsu, ağaçsı, hafif kâfuri ve baharlı kokusu; aromatik, keskin, hafif acı bir iezzeti vardır. Mutfakta çiçekleri ve yaprakları kullanılır.
İtalyan mutfağının olmazsa olmazıdır. Domates soslarıyla, kızartma sebzelerle ve etlerle kullanılır. Fesleğen ve maydanozla da iyi uyuşur. Pizzaya eklenir. İsveç’te koku vermesi için biraya katılır. Yaprakları tütün olarak içilir. Yemeklere piştikten sonra ekilirse aroması bütünüyle kalmış kalır. Bileşiminde carvakrol, thymol, iimonen, terpinen, osimen, caryofilen, beta-bizabölen ve linalol vardır.
Mercanköşklerinin şifalı özellikleri kekiğe çok benzer: iştah açıcı, sindirim kolaylaştırıcı, uyarıcı, terletici, soğuk algınlıklarını ve üşütmeleri iyileştirici, idrar artırıcı, gaz giderici, âdet düzenleyici, ishal giderici, tansiyon düzenleyici, kolesterol düşürücü, kandaki şeker oranını azaltıcı
Bu etkilerin elde edilmesi için 30-50 gram mercanköşkü 1 litre (5 bardak) suda kaynatılır ya da 1 litre kaynar su 30-50 gram bitkiye dökülür, 10-15 dakikalık demlenmeden sonra günde dört kez birer fincan içilir.
Böcek sokmalarında acıyan yere bu sıvıyla masaj yapılır.
Mercanköşk bitkisinin sağlık açısından faydaları nelerdir?
Mercan köşk, antimikrobiyal, antiviral ve antioksidan özellikler taşır bu nedenle tedavi amaçlı sıkça kullanılan bir bitki olma özelliği taşımaktadır.
Kullanım tavsiyeleri:
Bu bitkinin tadı çok sert olduğu için çaylara çok az miktarda konulması tavsiye ediliyor.
http://www.bitkilervesaglik.com
